Pojęcie „rowerzysta” nie jest formalnie zdefiniowane, jednak w celu lepszego zrozumienia problemu stanu prawnego w Polsce będzie ono tu używane w odniesieniu do każdej osoby w dowolnym wieku, która porusza się (jedzie) rowerem.
W art. 2 pkt 20 Ustawy Prawo o Ruchu Drogowym (dalej: UPoRD) czytamy:
kierujący – osoba, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, a także osoba, która prowadzi kolumnę pieszych, jedzie wierzchem albo pędzi zwierzęta pojedynczo lub w stadzie;
natomiast zgodnie z art. 2 pkt 47 Ustawy rower to pojazd:
rower – pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; rower może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h;
dlatego w dalszej części Ustawy w odniesieniu do ruchu rowerowego używane jest pojęcie kierujący (dla przepisów ogólnych) lub kierujący rowerem (dla przepisów szczegółowych).
W Ustawie o kierujących pojazdami (dalej UoKP) również używane jest określenie kierujący rowerem.
Szczegółowa analiza przepisów identyfikuje trzy kluczowe błędy w ustawach, które mają znaczenie nie tylko w odniesieniu do praktycznej nauki jazdy w ruchu drogowym, ale także sprzyjają masowemu łamaniu prawa, wynikającego z niewiedzy lub świadomego istnienia ignorowania w/w błędów.
Błąd kluczowy nr 1 – minimalny wiek do kierowania rowerem
Art. 8 ust. 1 pkt 10 UoKP mówi, że:
Wymagany minimalny wiek do kierowania wynosi:
10 lat – dla roweru, hulajnogi elektrycznej lub urządzenia transportu osobistego;
Biorąc pod uwagę, że większość dzieci w wieku 5-7 lat potrafi już jeździć rowerem, pojazdem spełniającym definicję Ustawy Prawo o Ruchu Drogowym, jest to zapis całkowicie oderwany od rzeczywistości.
Zapis ten de facto powinien oznaczać, że dziecko do ukończenia 10 lat w ogóle nie powinno jeździć na rowerze. O ile w przypadku jazdy samochodem, prawne ograniczenie wieku do uzyskania prawa jazdy (min. 18 lat) ma swoje uzasadnienie, wynikające z potencjalnych zagrożeń jakie niosła by jazda nim przez małoletnich, o tyle traktowanie na tej samej zasadzie roweru nie ma żadnych podstaw. Rower jest pojazdem powolnym i lekkim, a jazda nim stwarza dla innych uczestników ruchu nieporównywalnie mniejsze zagrożenie, niż rozpędzony samochód.
Błąd kluczowy nr 2 – definicja pieszego
Art. 2 pkt 18 UPoRD przedstawia następującą definicję pieszego:
pieszy – osoba znajdującą się poza pojazdem na drodze i niewykonującą na niej robót lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, hulajnogę elektryczną, urządzenie transportu osobistego, urządzenie wspomagające ruch, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także dziecko w wieku do 10 lat kierujące rowerem pod opieką osoby dorosłej;
Teoretycznie należałoby zakładać, że intencją ustawodawcy był podział wiekowy rowerzystów na grupy do 10 lat (pieszy), 10-18 lat (kierujący rowerem z kartą rowerową) oraz powyżej 18 lat (dorosły, bez obowiązku posiadania uprawnień).
Tyle że podział taki jest całkowicie nielogiczny, gdyż UoKP jasno mówi, że minimalny wiek do kierowania rowerem to 10 lat, natomiast UPoRD używa określenia „kierujący rowerem” dla dzieci poniżej 10 lat. W tym przypadku więc UPoRD stoi w sprzeczności z zapisem UoKP.
Także sama idea definiowana rowerzysty (kierującego rowerem) jako pieszego nie ma sensu, gdyż nadanie rowerzyście uprawnień do korzystania np. z chodników lub dróg dla pieszych może odbywać się w prosty sposób, jako wyjątki zapisane w UPoRD. W ten sposób dopuszczono m.in. jazdę po drogach dla pieszych w trudnych warunkach pogodowych, czy na drogach o podwyższonej prędkości (art. 33 ust. 5 UPoRD).
Błąd kluczowy nr 3 – obowiązkowa karta rowerowa w wieku 10-18 lat
Dzieci w wieku 0-7 lat
Ustawa PoRD w szczególny sposób odnosi się do dzieci w wieku do 7 lat. Zgodnie z art. 43:
1. Dziecko w wieku do 7 lat może korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 10 lat. Nie dotyczy to strefy zamieszkania.
3. Przepis ust. 1 nie dotyczy drogi dla pieszych.
Innymi słowy, 5 latek który nauczył się jeździć na rowerze i potrafi utrzymać równowagę, może bez opieki jechać rowerem wyłącznie w strefie zamieszkania (znaki D-40/D-41) lub na drodze dla pieszych (znak C-16). Ponieważ jednak oznakowane strefy zamieszkania i drogi dla pieszych funkcjonują w Polsce w bardzo różny sposób (zwłaszcza pod względem ruchu samochodów i poziomu bezpieczeństwa), to w rzeczywistości dzieci w wieku 5-7 lat często nie są puszczane bez opieki na takie drogi, ale jednocześnie poruszają się bez opieki na drogach, które nie spełniają wymogów art. 43 PoRD – chodzi głównie o drogi mające status dróg wewnętrznych (stref ruchu) znajdujące się w pobliżu miejsca zamieszkania.
Zapis art. 43 ma istotne znaczenie w kontekście 6-latków, którzy mogą już w tym wieku rozpoczynać edukację w szkole podstawowej. Urodzone np. 1 marca dziecko, mając 6,5 roku w dniu rozpoczęcia edukacji szkolnej, by dojechać rowerem do szkoły po drodze publicznej (wyjątek – strefa zamieszkania, droga dla pieszych) musi znajdować się pod opieką osoby w wieku co najmniej 10 lat. Przepis nie definiuje stopnia pokrewieństwa, więc mogą to być zarówno rodzice/opiekunowie, rodzeństwo lub inne osoby.
W tym miejscu trzeba również odnieść się do Ustawy Kodeks wykroczeń, który w art. 89 mówi:
Kto, mając obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7, dopuszcza do przebywania małoletniego na drodze publicznej lub na torach pojazdu szynowego,
podlega karze grzywny albo karze nagany.
Dzieci w wieku 7-10 lat
Dzieci w wieku 10-18 lat
Osoby dorosłe powyżej 18 lat
