Edukacja rowerowa w Warszawie: organizacja zajęć praktycznych w ruchu drogowym

W miniony wtorek w Szkole Podstawowej nr 386 w Warszawie przeprowadziliśmy dla grupy uczniów zajęcia praktyczne z bezpiecznej jazdy rowerem w ruchu drogowym. Na podstawie tych konkretnych zajęć zapraszamy do zapoznania się ze sposobem ich organizacji oraz przeprowadzeniem w terenie i zasadami bezpieczeństwa.

Szkoła Podstawowa nr 386 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego zlokalizowana jest w warszawskiej dzielnicy Wola na terenie osiedla Młynów w otoczeniu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i sieci ulic o uspokojonym ruchu.

Analiza i przygotowanie trasy na zajęcia

Przygotowanie trasy na trwające 2×45 min. zajęcia rozpoczyna się od ogólnej analizy otoczenia szkoły, tj. barier przestrzennych (rzeki, linie kolejowe, drogi wielopasmowe, obiekty zamknięte o dużej powierzchni) oraz lokalizacji różnych rozwiązań infrastruktury rowerowej i ulic uspokojonych o natężeniu ruchu umożliwiającym bezpieczne prowadzenie grupy i przeprowadzenie ćwiczeń indywidualnych.

W przypadku Warszawy wykorzystane zostały mapy Google (https://maps.google.com) oraz interaktywna mapa rowerowa miasta (http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=rowery).

W idealnych warunkach w rejonie każdej szkoły powinny znajdować się wszystkie istotne z punktu widzenia zajęć elementy infrastruktury drogowej i rowerowej, zwykle jednak dostępna jest jedynie część z nich. Jeżeli pewne rozwiązania znajdują się dalej od szkoły (>2 km) należy rozważyć, czy warto do nich jechać – decydujący jest tu dostępny czas oraz możliwość pokazania po drodze także innych ciekawych rozwiązań.

W okolicy Szkoły (do 1,5 km) udało się zidentyfikować następujące rozwiązania, po których została poprowadzona wstępna trasa:

  • drogi dla rowerów na Al. Prymasa Tysiąclecia oraz ul. Górczewskiej
  • przejazdy rowerowe bez sygnalizacji wzdłuż tych ulic, w tym w miejscu o ograniczonej widoczności (Górczewska x wyjazd z budowy) oraz po progu zwalniającym (Al. Prymasa Tysiąclecia x Czorsztyńska)
  • przejazdy rowerowe przez skrzyżowania z sygnalizacją świetlną oraz torowiska tramwajowe
  • pasy rowerowe oraz sierżanty na ul. Ostroroga
  • ulice ruchu uspokojonego w rejonie szkoły ze skrzyżowaniami równorzędnymi i ruchem jednokierunkowym
  • wyjazdy ze strefy zamieszkania (włączanie się do ruchu)
  • chodnik bez formalnej możliwości jazdy w danych warunkach, przy ruchliwej i potencjalnie niebezpiecznej ulicy

Pośród rozwiązań których zabrakło na trasie znalazły się:

  • kontrapas i kontraruch
  • śluza dla rowerów
  • mini rondo i rondo typu pinezka
  • skrzyżowanie podporządkowane ze znakiem STOP

Po zrobieniu wstępnego rozeznania niezbędne jest wcześniejsze objechanie trasy, jeżeli nie jest ona 100% znana trenerowi lub nauczycielowi prowadzącemu. W przypadku trasy dla SP386 objazd terenowy spowodował zmianę kierunku jazdy grupy, co wynikało z układu ulic jednokierunkowych (brak kontraruchu) oraz bezpieczniejszego pokonania części skrzyżowań w odwrotnej relacji.

Część 1 – zajęcia na terenie szkoły

Po zebraniu się 10-osobowej grupy uczniów z kartami rowerowymi oraz 3 osób dorosłych (trener, nauczyciel, przedstawiciel ZDM Warszawa), zajęcia rozpoczęły się od omówienia zasad podczas poruszania się po drogach, tj. jazdy w kolumnie, postojów w miejscach omawiania zasad ruchu drogowego, odległości jazdy od krawężnika i innych rowerzystów.

Uczniowie w ramach ćwiczenia sprawdzili stan hamulców w rowerze oraz wykonali serię przejazdów koordynacyjnych z sygnalizowaniem ręką zamiaru skrętu, a następnie także z obróceniem głowy do tyłu i koniecznością utrzymania prostego toru jazdy.

Po przypomnieniu obowiązkowego wyposażenia roweru i sprawdzeniu prawidłowego założenia kasków, które posiadała część uczniów, ruszyliśmy z grupą na przygotowaną wcześniej i liczącą ok. 4,4 km trasę.

Część 2 – przejazd w grupie rowerami po wyznaczone trasie

Po wyjechaniu z terenu szkoły i skręceniu w lewo w ul. Grenady zatrzymaliśmy się na jezdni, by omówić zasady pierwszeństwa na czterowlotowym skrzyżowaniu równorzędnym z ul. Syreny (zasada prawej ręki). Następnie po ustąpieniu pierwszeństwa skręciliśmy ponownie w lewo w ul. Syreny, a dalej w jednokierunkową ul. Agawy. Nieduży ruch ułatwiał jazdę i kolejne zatrzymanie się, przed następnym skrzyżowaniem równorzędnym z ul. Zawiszy.

Skręt w prawo i zaraz w lewo w oznakowaną jako strefa zamieszkania ul. Zawiszy był okazją do omówienia zasad panujących w strefie i konieczności ustąpienia pierwszeństwa podczas wyjeżdżania z niej. Ul. Banderii dotarliśmy do ul. Obozowej, gdzie grupa musiała przedostać się na drugą stronę i przekroczyć torowisko tramwajowe. Brak przejazdu rowerowej lub łącznika do ul. Sołtyka wymagał zejścia z rowerów i przeprowadzenia ich na drugą stronę. Przy 13-osobowej grupie i ciasnym chodniku po drugiej stronie ul. Obozowej część osób schodziła z jezdni już na czerwonym świetle z uwagi na krótki cykl światła zielonego.

Ze ślepej ul. Sołtyka skręciliśmy w lewo w ul. Ostroroga, po wcześniejszym zwróceniu uczniom uwagi na namalowane na jezdni tzw. „sierżanty”, wskazujące kierunek i tor jazdy rowerzysty po jezdni. Za skrzyżowaniem z ul. Wawrzyszewską wjechaliśmy na pas rowerowy, mając po prawej stronie parkingi i ogrodzenie Cmentarza Powązkowskiego. Na wysokości Komendy Głównej Żandarmerii Wojskowej, wykorzystując przerwę w ruchu pojazdów, skręciliśmy w lewo by wykonać nawrotkę. Omówione zostały zasady ruchu na pasach rowerowych, tj. ich jednokierunkowość oraz konieczność zwracania uwagi parkujące pojazdy (otwierające się nagle drzwi oraz wyjeżdżanie z miejsc postojowych przez pas rowerowy na jezdnię).

Wróciliśmy do skrzyżowania równorzędnego z ul. Wawrzyszewską, w którą następnie skręciliśmy w prawo. Jadący wcześniej autobus komunikacji miejskiej doprowadził do rozdzielenia grupy i konieczności krótkiego oczekiwania na pozostałą część uczestników.

Po dojechaniu do ul. Obozowej zatrzymaliśmy się na wydepcie, by wyjaśnić problem obowiązku przestrzegania przepisów ruchu drogowego w sytuacji, gdy może to być obiektywnie niebezpieczne dla uczestników. Na ul. Obozowej, którą dalej biegła trasa przejazdu, nie ma drogi dla rowerów, prędkość pojazdów wg znaków nie jest wyższa od 50 km/h a chodnik miejscami również nie ma 2 m szerokości. Przy dobrych warunkach pogodowych i dzieciach powyżej 10 roku życia zgodnie z Prawem o Ruchu Drogowym powinniśmy jechać jezdnią, na której jednak natężenie ruchu i prędkości pojazdów były znaczne. W tej sytuacji po wyjaśnieniu zależności: legalnie i niebezpiecznie vs nielegalnie i bezpiecznie grupa pojechała w dół po wąskim chodniku z licznymi słupami sieci trakcyjnej, z uczuleniem że jako rowerzyści jesteśmy tu gośćmi, a pierwszeństwo mają piesi.

Po dojechaniu do skrzyżowania z sygnalizacją świetlną z Al. Prymasa Tysiąclecia skręciliśmy w lewo przez tory tramwajowe (z wyjaśnieniem potrzeby przejeżdżania ich pod kątem maksymalnie zbliżonym do prostego) i pojechaliśmy na południe po nowej drodze dla rowerów, korzystając jeszcze z pompki przy stacji naprawy rowerów.

Dotarliśmy do skrzyżowania z ul. Czorsztyńską, gdzie w ramach przebudowy starej kostkowej drogi dla rowerów na asfaltową wykonano wyniesiony przejazd rowerowy z przejściem i zabezpieczenie przed parkowaniem zbyt blisko nich. Mimo tego widoczność na skrzyżowaniu jest częściowo ograniczona (zieleń, ekrany), co było powodem kolejnego postoju i zwrócenia uczniom uwagi na potrzebę szczególnej ostrożności, trzymania rąk na hamulcach i obserwacji obu kierunków, z których mogą nadjechać pojazdy.

Na kolejnym skrzyżowaniu z sygnalizacją skręciliśmy w lewo w ul. Górczewską, robiąc postój w celu omówienia problemu bezpieczeństwa w miejscach, gdzie funkcjonuje zielona strzałka i przejazdy dla rowerzystów. Ruszyliśmy w kierunku ul. Sokołowskiej, przecinając przejazdem dla rowerów wyjazd z parkingu budowy metra, w miejscu o bardzo ograniczonej widoczności z uwagi na istniejące skarpy. Tymczasowym ciągiem skręciliśmy z ul. Górczewskiej w ul. Sokołowską, gdzie na równorzędnym skrzyżowaniu z ul. Żytnią przewidziane były ćwiczenia indywidualne dla uczniów.

Część 3 – indywidualne ćwiczenia na skrzyżowaniu

Z uwagi na ograniczony czas oraz brak w sąsiedztwie skrzyżowania z podporządkowaniem znakiem „ustąp pierwszeństwa” lub STOP, na trójwlotowym skrzyżowaniu ul. Sokołowskiej i Żytniej wykonaliśmy dwukrotne ćwiczenie manewru skrętu w lewo. Po ustawieniu grupy ok. 30 m od wlotu skrzyżowania i pokazaniu poprawności wykonania manewru, uczniowie kolejno ruszali na ćwiczenie, mając za zadanie obrócić głowę, zasygnalizować ręką, zjechać do środka jezdni, zająć miejsce na wlocie jezdni, rozejrzeć się w obie strony i ustąpić pierwszeństwa ewentualnemu pojazdowi z prawej strony, zwracając jednak uwagę na pojazdy z lewej, które potencjalnie mogłyby wymusić na nich pierwszeństwo.

Poprawność wykonywanego manewru była różna, a największym błędem było ścinanie zakrętu, co w warunkach dużego ruchu prowadziłoby do sytuacji kolizyjnej z pojazdem jadącym z lewej strony. Miało miejsce jedno wymuszenie pierwszeństwa oraz przypadek kierowcy, który przejeżdżał skrzyżowanie z telefonem w ręce. Druga próba ćwiczeń wykazała poprawę w jakości wykonywanego ćwiczenia.

W tym konkretnym przypadku przeprowadzenie ćwiczeń było łatwe z uwagi na zamknięcie dla ruchu skrzyżowania ul. Sokołowskiej i Górczewskiej i nieduży ruch samochodowy. Po zakończeniu ćwiczeń wróciliśmy do szkoły i zakończyliśmy zajęcia.

Podsumowanie

Polski system edukacji nie przewiduje w ramach szkolenia i egzaminowania na kartę rowerową zajęć praktycznych w warunkach rzeczywistego ruchu drogowego. Niecałe 1,5 godziny spędzone z uczniami w terenie to za mało, by omówić przekrojowo problematykę bezpiecznej jazdy na rowerze, jednak każdy pobyt na ulicy, pasie rowerowym czy skrzyżowaniu, a nie wyłącznie na chodniku, stanowi istotną wartość dodaną i rozwija umiejętności jazdy.

By realnie i systemowo w skali kraju poprawić umiejętności jazdy rowerzystów, wpływające przecież na ich bezpieczeństwo (oprócz dobrej infrastruktury i zachowań kierowców), niezbędne jest objęcie takimi zajęciami uczniów w szkołach całej Polski, tak by mogli pod opieką trenerów i nauczycieli spędzić co najmniej kilka godzin w ruchu drogowym, a następnie dalej rozwijać swoją wiedzę pod okiem rodziców.

Zajęcia praktyczne w SP386 zostały zorganizowane w ramach pakietu działań edukacyjnych dla warszawskich szkół do Kampanii Rowerowy Maj koordynowanej przez Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie.


Tekst: Aleksander Wiącek

Zdjęcia: Zuzanna Smoczyńska (ZDM Warszawa), Aleksander Wiącek (Fundacja Mobilności Aktywnej)

1 Komentarz:

  1. Brawo – czyli jednak da się uczyć w ruchu miejskim oraz później tam jeździć. Da się nie jeździć chodnikami, tylko zgodnie z przepisami. Ciekawe ile lat potrwa rozsiewanie tej wiedzy na cały kraj?

  2. Ciekawy artykuł. Interesujący blog.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *